توران میرهادی
توران میرهادی استاد ادبیات کودک، نویسنده و کارشناس آموزش و پرورش و پایه گذار مجتمع آموزشی تجربی فرهاد، از بنیانگذاران شورای کتاب کودک و بنیانگذار فرهنگنامه کودکان و نوجوانان بود. میرهادی بیش از شصت سال در به آموزش و پرورش و فرهنگ و ادبیات کودکان ایران خدمت کرد.
توران میرهادی به همراه لیلی ایمن آهی و معصومه سهراب و همکاری گروهی از کارشناسان تعلیم و تربیت در سال ۱۳۴۱ شورای کتاب کودک را بنیان گذاشت و از سال ۱۳۵۸ سرپرستی تدوین و تألیف فرهنگنامه کودکان و نوجوانان را نیز برعهده داشتهاست. میرهادی را «مادر ادبیات کودک و نوجوان در ایران» خواندهاند.
توران میرهادی، در ۲۶ خرداد ۱۳۰۶ در تهران از پدری ایرانی به نام « فضلالله» که ریشه و تبار تفرشی داشت و مادری آلمانی به نام «گرِتا دیتریش» به دنیا آمد. توران چهارمین فرزند این خانواده بود که روی هم پنج فرزند دختر و پسر داشتند. یکی از خواهران توران، ایراندخت میرهادی، پزشک سرشناس ایرانی است. پدر آنها که دانشآموخته مهندسی مکانیک ماشینآلات و راه و ساختمان از آلمان بود، یکی از فنسالارهای برجسته ایران در دوره رضاشاه بهشمار میرفت. او در پروژه ساختمان و راهاندازی راهآهن سراسری ایران مورد اعتماد رضاشاه بود. مادرش گرِتا که دانشآموخته آموزش هنر از دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ بود، نقاشی و مجسمهسازی میکرد. گرِتا پس از مدتی زندگی در ایران، افزون بر خانهداری در هنرستان کمالالملک به کار پرداخت و به هنرجویان، مبانی هنر و مجسمهسازی آموزش میداد.
با پایان دبیرستان در همین سال در رشته علوم طبیعی (زیستشناسی) دانشگاه تهران پذیرفته شد. پس از مدتی او از تحصیل در رشته علوم طبیعی انصراف داد و تصمیم گرفت برای آموزش در زمینه علوم پرورشی و روانشناسی به اروپا برود. نخست قصد رفتن به سوئد را داشت، اما در نهایت در پاییز ۱۳۲۵ وارد پاریس شد. در این هنگام یک سال از پایان جنگ جهانی دوم گذشته بود و اروپا ویرانهای با داغ جنگ و گرسنگی بود.
اِراده توران برای آموختن سبب شد که این دشواریها مانعی در راه هدف او نشود. خود را با وضعیت ناگوار پس از جنگ در اروپا سازگار کرد. با جیره خوراک روزانه زندگی میکرد و حتی در پروژههای بازسازی بخشهای گوناگون اروپا که با همیاری دانشجویان اجرا میشد مشارکت میکرد. با این هدف یک بار به بوسنی و هرزگوین و یک بار به کوههای تاترا در چکسلواکی رفت و در بازسازی راهآهن آن مناطق شرکت کرد. این سفرها و دیدن چهره اروپا پس از این جنگ ویرانگر چنان تأثیر عمیقی بر او گذاشت که از همان هنگام به نقش آموزش و پرورش در پاسداری از ارزشهای انسانی یا ویران کردن آن پی برد. در این دوره او نخست رشته روانشناسی تربیتی را در دانشگاه سوربن به پایان رساند و پس از آن رشته آموزش پیشدبستانی را در کالج سوونیه ادامه داد.
توران در سال 1334 به یاد برادر درگذشتهاش، مدرسه فرهاد را با کمک پدر و مادرش تاسیس کرد. پدرش محل کودکستان را که خانهای خالی بود در اختیار او گذاشت و افزارهای آموزشی مانند نیمکت و غیره را برای او ساخت و مادر با گرفتن پروانه کودکستان به یاری او شتافت. محل این کودکستان ابتدا در خیابان ژاله تهران قرار داشت. این مدرسه در ابتدا دو کلاس داشت. بعد از کودکستان و دبستان فرهاد، مدرسه راهنمایی فرهاد نیز از سال ۱۳۵۰ کارش را آغاز کرد. از سال ۱۳۵۶ این مجتمع که بیش از ۱۲۰۰ دانشآموز داشت در ساختمانی بزرگ در خیابان سهروردی نزدیک سیدخندان به کار ادامه داد. در دهه 40 و 50 پیشرفتهترین دیدگاههای آموزش و پرورش ایران اول از همه در مدرسه فرهاد بررسی و تجربه میشد. این مدرسه تا سال 1358 فعالیت کرد.
شکل سازمانی مدرسه فرهاد با تمام مدرسههای آن زمان متفاوت بود. مدرسهها حتی امروز هم به شکل هرمی هستند. مدیر مدرسه در راس هرم قرار دارد و بعد از آن معلمها و مربیان و اولیا و در آخر دانشآموزان قرار دارند. در این روش مدیر مدرسه درباره روش اداره مدرسه و تدریس معلمها و به طور کلی همه چیز تصمیم نهایی را میگیرد.
در مدرسه فرهاد این هرم وارونه بود. یعنی مدیر و رییس مدرسه در پایین هرم قرار داشتند و این بچهها بودند که درباره اداره مدرسه تصمیمگیری میکردند. دانشآموزان هر مقطع تحصیلی نمایندگانی داشتند و کار قانونگذاری و اداره مدرسه را بر عهده میگرفتند. این نمایندهها در طول دوره تحصیلی تغییر میکردند تا همه بچهها در اداره مدرسه سهیم باشند. نمایندهها تصمیم میگرفتند بچهها چه تکالیفی انجام دهند تا باعث پیشرفتشان شود. نمایندهها برنامههای گردش علمی را برنامهریزی میکردند و بعد از هر گردش تمام بچهها یک کتاب درباره آن سفر مینوشتند. مشارکت دانشآموزان در این مدرسه اولویت اول بود و بچهها خودشان قانونگذار بودند. مثلا یکی از قوانینی که وضع کرده بودند این بود که هیچ معلمی حق نداشت دانشآموزی را از کلاس بیرون کند یا او را تنبیه کند. نمره ملاک قبولی نبود و اگر دانشآموزی در یکی از درسها ضعیف بود، وظیفه نمایندگان و سایر دانشآموزان بود که به او کمک کنند تا به همراه سایرین پیشرفت کند. شاگر اول و آخری وجود نداشت. چون در این صورت فقط یک نفر اول میشد و باقی دانشآموزان کلاس شکست میخورند و این احساس شکست زندگی آنها را خراب میکرد و حس کمبود به آنها میداد.
توران میرهادی دلیل گرایش خود به ادبیات کودکان را علاقهای میداند که در کودکی و در خانواده پیدا کرد. دو کتاب به زبان آلمانی به نام فیدل استارماتس و مایا دختر گریزان از کندو داستانهایی هستند که برای یک عمر روی او تأثیر گذاشتند. داستان اول که سرگذشت پسری در جنگ جهانی اول است در او روحیه صلحجویی و ضد جنگ و داستان دوم انگیزههای کار برای جامعه را پدیدآورد.
توران میرهادی نقش برجستهای را در هدایت و راهبری ادبیات کودکان ایران در عرصه ملی و بینالمللی داشتهاست. تسلط او به زبانهای آلمانی، فرانسه و انگلیسی او را فراتر از مرزهای ملی بردهاست و همواره از او چهرهای فرامرزی ساختهاست. توران میرهادی در سالهای۱۹۷۶، ۱۹۷۸، ۱۹۸۶ و ۱۹۸۸ میلادی در کنگرههای بینالمللی ادبیات کودکان و هیئت داوری جایزه هانس کریستیان آندرسن مشارکت داشتهاست.
«به دلیل کم بودن کتابهای داستانی کودک، توران میرهادی در سال 1339 به همراه 5 نفر دیگر، شورای کتاب کودک را راهاندازی کرد. مهمترین دستاورد این شورا فرهنگنامه کودک و نوجوان بود. راهاندازی فرهنگنامه کودک و نوجوان با هدف تولید منابع خواندنی بومی در زمینه فرهنگ و هنر و تاریخ ایران به شکل کتاب برای تمام کودکان و نوجوانان 10 تا 16 ساله بود. این فرهنگنامه اولین کتاب مرجع فارسی مصور بود که برای کودکان و نوجوانان فارسی زبان تالیف شد. این فرهنگنامه با 5 نفر شروع شد و امروز بیش از 400 نفر نویسنده، ویراستار، مترجم و تصویرگر به صورت داوطلبانه در طرح تالیف فرهنگنامه مشارکت دارند. نخستین جلد این فرهنگنامه سال 1371 به چاپ رسید. تعداد کشورهایی که چنین فرهنگنامهای برای کودک و نوجوان دارند از انگشتان یک دست بیشتر نیست و ایران یکی از این کشورها است.»
توران میرهادی در پی سکته مغزی در شهریور ۱۳۹۵ در بیمارستان بستری شد. وی در ۱۸ آبانماه ۱۳۹۵ در سن ۸۹ سالگی، درگذشت.
درباره مدیریت
کارن امانی، استاد جامعهشناسی، بنیانگذار و مدرس موسسه سخنوری تیسفون، نویسنده، شاعر، سخنران، استاد ارتباطات، کارآفرین حوزه دانشبنیان، مدرس کارآفرینی و کوچ شخصی و سازمانی
نوشته های بیشتر از مدیریت
دیدگاهتان را بنویسید