اعتماد به نفس؛ اهمیت، دلایل، ابعاد و نکات بسیار مهم
اعتماد به نفس؛ اهمیت، دلایل، ابعاد و نکات بسیار مهم: از اعتماد به نفس تعاریف گوناگونی شده است اما در مجموع میتوان گفت : اعتماد به نفس نگرش و احساسی است که طی آن افراد خود را توانمند، دوست داشتنی و ارزشمند میدانند. اعتماد به نفس، نگرشی است که هر انسان نسبت به خود دارد. اعتماد به نفس بیانکننده باور و اعتماد به خودتان است و با عزت نفس نیز تفاوت دارد. عزت نفس به معنی احساس ارزشمندی و پیش نیاز اعتماد به نفس در افراد است. اینکه چقدر خودتان را دوست دارید و اینکه چقدر برای خودتان ارزش قایل هستید میزان عزت نفس شما را مشخص میکند. اینکه چه تصویری از خودتان دارید، چقدر به خودتان ایمان و اعتماد دارید و چه نگرشی به توانمندیهای خودتان دارید تعیین کننده میزان اعتماد به نفس شماست. به طور کلی ما سه نوع اعتماد به نفس داریم:
- اعتماد به نفس واقعی: باور به خود بر اساس توانمندی واقعی شما
- اعتماد به نفس پایین: باور به خود بسیار کمتر از آنچه که واقعاً توانمندید
- اعتماد به نفس کاذب: باور به خود بسیار بیشتر از توانمندی واقعی شما
نه به اعتماد به نفس کاذب
اعتماد به نفس کاذب همانند اعتماد به نفس ضعیف و حتی شاید بیشتر موجب کندشدن میزان موفقیت در زندگی میشود. اعتماد به نفس کاذب سبب میشود افراد دچار توهم دانایی و توهم توانایی شوند و برای یادگیری و آموزش تلاش نکنند، در جهل و توهم خودساخته، خودشان به دشمن و مانع بزرگ زندگی خودشان تبدیل شوند و از میزان ارزشمندیشان بشدت در بین آحاد جامعه کاسته خواهد شد.
علایم افراد دارای ضعف در اعتماد به نفس
ترس، تردید، اضطراب و نگرانی، مقایسه، یادآوری افراطی شکستهای گذشته، حساسیت بالا، ملاحظات بیجا، احساس حقارت و ضعف همراهان همیشگیِ ناخواسته افراد دارای ضعف عزت نفس و اعتماد به نفس پایین است. دقیقاً در نقطه مقابل، افرادی که عزت نفس و اعتماد به نفس بالایی دارند از طرز صحبت، حرکات و زبان بدنشان میتوان تشخیص داد که راحتند و در درونشان با خودشان در جنگ نیستند و بین آنچه که میگویند و آنچه انجام میدهند تعادل و هماهنگی وجود دارد. درست در مقابل آن، افراد دارای ضعف عزت نفس و اعتماد به نفس قرار دارند که در برابر دیگران راحت نیستند و در درونشان کشمکش و نگرانی زیادی را در ارتباط با افراد و موقعیتها تجربه میکنند. از روی زبان بدن و حالت چهره میتوان میزان اعتماد به نفس افراد را درک کرد به قول شاعر: رنگ رخساره خبر میدهد از سرِ درون! به همین دلیل است که در اولین قدمها برای افزایش اعتماد به نفس باید حالت چهره و زبان بدنتان را کنترل کنید. در این بخش به برخی از ویژگیهای افراد دارای اعتماد به نفس پایین اشاره میکنم:
- خود را نسبت به دیگران ضعیفتر میدانند.
- با ترس و اضراب زیادی زندگی میکنند.
- بعضاً از ورود به محیطهای جدید نگران و یا هراسانند.
- تلاش نمیکنند از دیگران بجا و بموقع درخواست کمک کنند. یا این توانایی را ندارند و یا از درخواست کردن هراس دارند.
- به هنر و مهارتهای خود ایمان ندارند یا توجه چندانی ندارند.
- بی احترامی زیادی را نسبت به خود از طرف دیگران مشاهده میکنند.
- به موفقیتهایشان توجه نمیکنند.
- از تن صدای ضعیف در سخن گفتن استفاده میکنند.
- همیشه خودشان را مورد انتقاد و سرزنش قرار میدهند.
- هنگام صحبت كردن در چشمان فرد مقابل نگاه نميكنند.
- از شکست خوردن میترسند.
- از اینکه در کانون توجه دیگران باشند، هراسانند.
- در پارهای موارد، فن بیان خوبی ندارند.
- احساس میکنند همیشه در جامعه قربانی هستند و دیگران آنها را مورد سوء استفاده قرار می دهند.
- توانایی بخشش خودشان را ندارند.
- شروع کارها را به تعویق میاندازند.
- از قدرت ” نه گفتن ” به نحو مناسب برخوردار نیستند.
- راضی نگه داشتن دیگران برایشان به صورت افراطی مهم است.
- به قضاوت دیگران بینهایت اهمیت میدهند.
- در مقابل انتقاد دیگران موضع میگیرند و به نحو نامناسبی واکنش نشان میدهند.
- در پارهای از موارد از مدیریت زندگی و زمان مناسب برخوردار نیستند.
- بعضاً تنها هستند و از اجتماعات گریزان هستند( هراس اجتماعی دارند)
- از روابط اجتماعی متعادل برخوردار نیستند.
- به طور افراطی آرمانگرا هستند.
- بعضاً پرخاشگر هستند.
- در زندگی خلاء ها و کمبودهای زیادی را احساس میکنند.
- در اغلب اوقات با حسرت به گذشته نگاه میکنند.
- در زندگی، اهداف واقعی مشخص و بلند مدت ندارند.
- نوع برخورد دیگران اثر زیادی بر رفتار روزمره آنها دارد.
- در برخی موارد و در برخی افراد، شخص برای جلب توجه دیگران، با لطیفهگویی، مسخره کردن خود، شوخی بیجا، بزرگ کردن اشتباهاتش و سایر موارد موجب تحقیر خودش در جمع میشود تا در کانون توجه باشد.
- در برخی موارد نیز افراد دارای اعتماد به نفس پایین یا اعتماد به نفس کاذب، با ماسک زدن و وانمود کردن به چیزی که نیستند، تلاش میکنند چهره دیگری از خودشان به نمایش بگذارند تا افراد متوجه ضعفهایشان نشوند.
- در تصمیمگیریها بسیار تردید دارند.
- به جنبه مثبت اتفاقات و رویدادها کمتر توجه میکنند یا اصلاً توجه نمیکنند.
- برخی نیز با سردی در روابط اجتماعی، حفظ فاصله اجتماعی زیاد از اطرافیان و رسمی بودن بیش از اندازه تلاش میکنند وانمود کنند اعتماد به نفس بالایی دارند.
- برخی از این افراد برای جلب توجه دیگران، دچار تله مهرطلبی و وابستگی عاطفی شدید به دیگران میشوند.
- در بسیاری از موارد نیز افراد دارای ضعف در اعتماد به نفس حساس و زودرنج هستند.
اهمیت اعتماد به نفس در زندگی
میزان اعتماد به نفس به میزان علاقه و باور هر انسان به خودش بستگی دارد. چقدر خودتان را دوست دارید؟ چقدر به خودتان اطمینان دارید؟ چه تصویری از خود دارید؟ برایان تریسی معتقد است: هر چه خودتان را بیشتر دوست داشته باشید، در ارتباط با دیگران خوش برخوردتر و در تمام کارهایی که انجام میدهید سالمتر و خوشحالتر خواهید بود.
اعتماد به نفس، تابآوری و مقاومت افراد در برابر مشکلات و موانع زندگی را به نحو چشمگیری افزایش میدهد. اولین واکنش افرادی که اعتماد به نفس بالا و متعادلی دارند در برابر موانع و مشکلات، نمیتوانم و نمیشود نیست بلکه از تمام توانشان برای حل مسایل و مشکلات بهره میبرند. نوع نگرشی که بواسطه اعتماد به نفس در افراد وجود دارد، نقش فوق العاده مهمی در شخصیت و در نتیجه کیفیت زندگی افراد دارد.
حاشیه امن زندگی و چگونگی مدیریت آن
انواع ترس و هراس، اجتناب، اضطراب، توجه به قضاوت دیگران، مقایسه و انواع ملاحظه سبب ایجاد احساس حقارت، ناتوانی، درماندگی، بیارزشی و کمارزشی در افراد میشود که مقدمه را فراهم میکنند تا فرد دارای اعتماد به نفس پایین نتواند از توانمندی واقعی خود به نحو حداکثری استفاده کند و در لحظات زیادی از زندگی آرامش خیال، احساس موفقیت، احساس خوشبختی و شادی نداشته باشد. احساس ضعف ناشی از اعتماد به نفس پایین سبب میشود تا میزان یادگیری و موفقیت افراد دچار اختلال جدی شود. برعکس افرادی که اعتماد به نفس بالا و متعادلی دارند از ظرفیت حداکثری توانمندیها و مهارتهای خودشان استفاده میکنند. میزان اعتماد به نفس بر روی میزان درآمد، احساس آرامش، کمیت و کیفیت ارتباطات، منزلت اجتماعی، شغل و بسیاری دیگر از حوزههای فردی و اجتماعی تاثیرگذار است.
تاثیرات منفی ضعف اعتماد به نفس در زندگی
ضعف اعتماد به نفس سبب میشود برای موفقیت در زندگی هزینههای زیادی پرداخت کنید. در اینجا من میخواهم چند نتیجه و تاثیر منفی ضعف اعتماد به نفس را بیان کنم تا انگیزه بیشتری برای افزایش اعتماد به نفس داشته باشید:
- احساس بد نسبت به خود
- بی توجهی یا بهرهمندی اندک از توانمندیهای شخصی
- احساس حقارت و خود کمبینی
- تسلط احساس ناتوانی و درماندگی
- منفیاندیشی
- از دست دادن میل به پیشرفت در زندگی
- از دست دادن فرصتهای عالی در زندگی
- اعتیاد به مواد مخدر( در پارهای موارد)
- پرخاشگری
- افسردگی
- تحرک اندک
- مشارکت اندک در فعالیتهای اجتماعی
- احساس ناتوانی و ناامیدی در برابر برخی افراد و موقعیتها
- تسلط ترس و هراس بر زندگی
- دچار شدن به خودانتقادی
- اختلال در روابط اجتماعی و در برخی موارد دچار انزوا شدن
- اضطراب و دلنگرانی همیشگی
- حساسیت و زودرنجی دایمی
فواید اعتماد به نفس در زندگی
میزان موفقیت هر انسانی به میزان اعتماد به نفسش در زندگی بستگی دارد. احساس خوشبختی هر فردی به میزان اعتماد به نفس او بستگی دارد و هر چقدر اعتماد به نفس بیشتری داشته باشید، احساس آرامش بیشتری را تجربه خواهید کرد. به طور خلاصه برخورداری از اعتماد به نفس نرمال و بالا در شما سبب میشود:
- از زندگی بسیار بیشتر لذت ببرید.
- خودتان را انسان ارزشمندی بدانید.
- احساس توانمندی بیشتری را تجربه کنید.
- خودتان را دوست داشته باشید.
- احساس موفقیت داشته باشید.
- خودتان را انسان اثرگذاری بدانید.
- در جامعه مشارکت بهتر و بیشتری داشته باشید.
- در برابر مسایل و مشکلات زندگی، تابآوری و مقاومت بیشتری نشان دهید.
- عملکرد بهتری در زندگی داشته باشید.
- از روابط اجتماعی سالم و ایدهآل در جامعه برخوردار شوید.
- میزان محبوبیت شما در جامعه افزایش مییابد.
- از دانش و توانمندیهای خود برای بهتر شدن زندگی استفاده کنید.
- در زمینه شغلی و خانوادگی موفقیتهای بیشتری داشته باشید.
- درآمد بیشتری داشته باشید.
دلایل ضعف در اعتماد به نفس
متاسفانه در اغلب موارد، ضعف اعتماد به نفس در افراد دارای زمینهها و دلایل خانوادگی و تحت تاثیر نحوه رفتار والدین با فرزندان شکل میگیرد. گاهی برخی از والدین نیز به دلیل اینکه از آموزشهای لازم برای رفتار با فرزندان برخوردار نیستند، ناخواسته بزرگترین ضربه ها را در زندگی به سرمایههای زندگی خود وارد میکنند. تنها راه برای جبران این خسارت بزرگ، آموزش، آموزش و آموزش است. در این قسمت به برخی از مهمترین دلایل ضعف اعتماد به نفس در افراد اشاره می کنم:
- عزت نفس پایین
- وراثت و ژنتیک( البته در این مورد بین دانشمندان اختلاف وجود دارد)
- پدر و مادر بیش از اندازه منتقد یا سرزنشگر
- کم توجهی یا بیتوجهی از سوی اطرافیان بویژه خانواده و والدین
- بهرهکشی والدین از فرزندان
- از دست دادن شخص یا اشخاص مهم در زندگی
- اتفاق هولناک یا تاثیرگذار
- نرمش بیش از اندازه پدر و مادر
- تنبلی
- بیکاری
- منفی اندیشی و هجوم افکار منفی
- شکستهای مکرر در زندگی
- افسردگی
- ترس و هراس اجتماعی
- وسواس فکری- عملی
- بی هدفی و نداشتن آرمان و ارزشهای شخصی در زندگی
- ضعف در زمینه مهارتهای زندگی و روابط اجتماعی
- آرمانگرایی افراطی
- وزن بدن نامناسب
- وابستگی عاطفی و یا مالی
- بیماری
- روزمرگی و مدیریت زمان ناکارآمد
- پوشاک نامناسب
- چهره نازیبا
- مقایسه نادرست و بیجای خود با دیگران
- درآمد اندک
- شغل نامناسب یا غیر متعارف
- اراده ضعیف
- کمروئی
- انجام امور خارج از تخصص
- مسایل اجتماعی( جنگ، فقر، اعتیاد و…)
- مطالعه کم
- دچار شدن در تلههای زندگی. در مورد این تلهها با دقت مطالعه کنید.
روشهای تقویت اعتمادبهنفس
در قدم نخست پیشنهاد میکنم یک خودآگاهی و شناخت ابتدایی از وضعیت اعتماد به نفس خودتان بدست آورید. تستهای هراس اجتماعی و اعتماد به نفس را تکمیل کنید. هر هفته یکبار این تستها را تکمیل کنید تا روند پیشرفتتان را ارزیابی کنید. همینطور شرکت در کلاس خودشناسی و خودآگاهی آکادمی تیسفون که هم بصورت حضوری و هم آنلاین برگزار میشود، برای درمان قدرتمند ضعف در اعتمادبهنفس بسیار سودمند است.
خودآگاهی: شناسایی دلایل و ریشهها
برای رسیدن به خودآگاهی یک فهرست از دلایل ضعف اعتماد به نفس در خودتان را بنویسید. چرا احساس کمارزشی یا بیارزشی به شما دست میدهد؟ چرا در برابر دیگران احساس ضعف میکنید؟ چرا احتمالاً زود عصبانی میشوید؟ چرا ناکامیهای زیادی را در زندگی تجربه میکنید؟چرا اراده محکمی ندارید؟ چرا کارهار ا نیمهکاره رها میکنید؟ چرا روحیه خوبی ندارید؟ چرا احساس میکنید دیگران شما را دوست ندارند؟ چرا تنبل و اهمالکار شدهاید؟ چرا تحول بزرگی در زندگی خود ایجاد نمیکنید؟ و بسیاری از این قبیل سوالات میتواند در شناسایی دلایل ضعف اعتماد به نفس به شما کمک کند. یک لیست مکتوب از این سوالات و دلایل را تهیه کنید. برای برطرف کردن دلایل و ریشههای ضعف اعتماد به نفستان با دقت مطالعه کنید و یا نسبت به اخذ مشاوره اقدام نمایید. برای هر دلیل یک راهکار مشخص کنید.
خودآگاهی: شناسایی افراد
در برابر چه کسانی احساس ضعف میکنید؟ اگر کمرو هستید، در برابر چه کسانی احساس کمرویی به شما دست میدهد؟ لیستی از این افراد تهیه کنید، دلیل خاص احساس ضعف در برابر افراد را بنویسید و سپس به دنبال راهکار باشید. مطالعه کنید و یا از مشاوره استفاده کنید و با بهرهمندی از همه ظرفیتتان تلاش کنید به مرور، با جرئتمندی و آرامش با هر یک از افراد لیست ارتباط موثر همراه با آرامش را تجربه کنید. افزایش اعتماد به نفس نیز به مرور موجب خواهد شد در برابر افراد، ناخواسته احساس ضعف نکنید. فیلیپ زیمباردو، استاد برجسته روانشناسی دانشگاه استنفورد در آمریکا، در تحقیقی که در زمینه کمرویی انجام داده، معتقد است که افرادی که موجب کمرویی میشوند به ترتیب اهمیت عبارتند از:
- غریبهها
- افراد جنس مخالف
- رؤسا
- خویشاوندان
- دوستان
- کودکان
- والدین
شما از چه کسانی دوری میکنید؟ فهرست دقیقی از افرادی تهیه کنید که در ارتباط و برخورد با آنها دچار ترس، احساس ضعف یا کمرویی میشوید. سپس با مطالعه، مشاوره، تمرین و تصویرسازی ذهنی و سایر روشها، روبرو شدن و ارتباط بدون اضطراب و ضعف با آنها را تجسم و تمرین کنید. من بارها و بارها از این روش استفاده کردم و نتیجه بسیار خوبی از انجام این تکالیف دریافت کردم.
خودآگاهی: شناسایی موقعیتها
کمرویی، احساس ضعف و عموماً ضعف در اعتماد به نفس، واکنش شما در برابر رویدادها، افراد و اتفاقات جهان پیرامون شماست. نوع واکنشها نیز به نوع تفسیر ما از موقعیتها و رویدادها بستگی دارد. به طور مثال در یک موقعیتی که به شما کمرویی، احساس ترس و ضعف و یا اضطراب دست میدهد ، فرد دیگری نه تنها از بودن در آن موقعیت اضطراب ندارد بلکه لذت میبرد. همانطور که بالا رفتن از یک ساختمان بلندمرتبه و یا کوه مرتفع لزوماً ترس آور نیست بلکه برخی عاشقانه مایلند بودن در این اماکن و موقعیتها را تجربه کنند. موقعیتهای اضطرابی شما نیز به همینگونه تفسیر واحدی ندارد.
ذهن شما طبق برنامه ریزی که در طول زمان صورت گرفته و ریشه زده، یاد گرفته که در موقعیتهایی، واکنشها و احساسات خاصی از جمله ترس و اضطراب را بروز دهد. ثبت و شناسایی این موقعیتها بسیار مهم است. به عنوان یک روش درمانی عالی هر روز، موقعیتهایی که در روبرویی با آنها احساس ضعف، اضطراب یا حقارت به شما دست میدهد را ثبت و سپس تحلیل کنید و راجع به آنها با افراد مرجع یا مشاورتان صحبت کنید، برای مواجه بدون اضطراب با آنها مطالعه کنید و راهنمایی بخواهید. این کار کمک زیادی به شما می کند تا با یادگیری، آموزش، تمرین، تفکر و چارهاندیشی از ابراز واکنشهای منفی ناخواسته قبلی در دفعات بعدی جلوگیری نمایید و با شجاعت و اعتماد به نفس ظاهر شوید.
توجه
بسیاری از روانشناسان معتقدند یکی از مهمترین دلایل ضعف اعتماد به نفس و همچنین کمرویی به توجه کم یا بیتوجهی مربوط میشود. عدم توجه به اندیشهها، احساسات، افکار و رفتار سبب میشود فرد احساس ارزشمندی نرمالی از خودش نداشته باشد. چنانچه اعتماد به نفس پایینی دارید، به خودتان بسیار بیشتر از گذشته توجه کنید. به احساساتتان، به افکارتان، به خودتان، به باورهایتان، به ارزشهایتان، به علایقتان، به سلایقتان، به رویاهایتان، به آرزوها و اهدافتان توجه کنید و برای خودتان ارزش قایل باشید تا دیگران نیز همینگونه با شما رفتار کنند. از اعضای خانواده و اطرافیانتان بخواهید به شما توجه کنند و به شما و حقوقتان احترام بگذارند.
بویژه در کودکان و نوجوانان درمان ضعف اعتماد به نفس نیازمند مشارکت و توجه خانواده به فرد است. والدین زیادی برای درمان کمرویی فرزندشان از من مشاوره و کمک میخواهند و من در اولین درخواستهایم از این دسته از والدین میخواهم به فرزندانشان بویژه به کودکان و نوجوانانشان بسیار بیشتر از گذشته توجه کنند و برایشان اهمیت قایل شوند. بویژه در کودکان و نوجوانان درمان کمرویی نیازمند مشارکت خانواده در فرآیند درمان کمرویی است. فهرستی از اقداماتی که میتواند نشانگر توجه بیشتر به خودتان باشد تهیه و سپس آنها را انجام دهید.
انگیزه
انگیزه شما برای افزایش اعتماد به نفس چیست؟ چرا میخواهید اعتماد به نفستان را بالا ببرید؟ اگر اعتماد به نفستان بالا برود دقیقاً چه اتفاقات خوشایندی در زندگی شما رخ خواهد داد؟ انسان بدون انگیزه مانند اتومبیل بدون سوخت است. معمولاً سرکوب احساسات، عدم توجه کافی از سوی اطرافیان، شکست در زندگی، نداشتن هدف واضح در زندگی، بیکاری، آموزش اندک و برخی موارد اینچنینی باعث روزمرگی و کم شدن انگیزه در افراد خواهد شد. زمانی که انگیزهای برای پیشرفت در زندگی نداشته باشید، هدفی برای خودتان طراحی نمیکنید و زمانی که هدفی نداشته باشید، اعتماد به نفس ضعیفی خواهید داشت. به دنبال ایجاد انگیزه در زندگی باشید. با شور و شوق زندگی کنید و مقصد جدیدی را در سفر زندگی برای خود طراحی کنید. در نوجوانی فیلم سینمایی بسیار زیبای پاپیون( به انگلیسی: Papillon) را دیدم. داستان کمنظیری از قدرت انگیزه و امید در زندگی.
شخصی به نام آنری شایر معروف به پاپیون(در زبان فرانسوی به معنای پروانه)در دادگاهی در فرانسه متهم به قتل شناخته میشود و برای گذران دوران محکومیتاش به گویان فرانسه اعزام میشود. پاپیون هیچگاه این اتهام را قبول نکرد. در طول مسیر با لوئیس دگا(ثروتمند شناخته شده ملی)که به خاطر جعل اوراق قرضهی ملی فرانسه روانهی زندان شده بود آشنا میشود. دگا برای در امان ماندن از آزار اطرافیان نیاز به حمایت دارد و پاپیون که از همان ابتدا به فکر فرار از زندان بود، پیشنهاد حمایت از دگا را به شرط حمایت مالی از سوی دگا برای فرار از زندان قبول میکند. پاپیون بارها از زندان فرار کرد که همه آنها شکست خورد. در آخرین تلاشش بعد از چندین سال زندان انفرادی و درست در زمانی که دگا ناامید شده بود، پاپیون با قایقی که خودساخته بود در کمال ناباوری و در میان امواج خروشان اقیانوس موفق به فرار شد. داستان واقعی این فیلم را در سه کلمه میشود خلاصه کرد: انگیزه، امید و تلاش. پیشنهاد میکنم این فیلم بسیار زیبا را ببینید.
برای داشتن انگیزه کافی در زندگی، فهرستی در پاسخ به سوالات زیر تهیه و سپس آنها را انجام دهید:
- چه خواستههایی در زندگی دارید؟
- انجام چه کارهایی برای شما لذتبخش است؟
- انجام چه کارهایی به شما انگیزه میدهد؟
- بودن در کنار چه افرادی به شما انگیزه میدهد؟
- بودن در چه مکانهایی به شما انگیزه میدهد؟
- رویای داشتن چه امکاناتی به شما انگیزه تلاش بیشتر میدهد؟
- دستیابی به چه فرصتهایی به شما انگیزه خواهد داد تا با تمام قوا و انرژی به آینده فکر کرده و تلاش کنید؟
منبع: کتاب آیین خودباوری و شجاعت؛ نوشته کارن امانی
آکادمی سخنوری تیسفون
درباره مدیریت
کارن امانی، استاد جامعهشناسی، بنیانگذار و مدرس موسسه سخنوری تیسفون، نویسنده، شاعر، سخنران، استاد ارتباطات، کارآفرین حوزه دانشبنیان، مدرس کارآفرینی و کوچ شخصی و سازمانی
نوشته های بیشتر از مدیریت
دیدگاهتان را بنویسید